Phong tục cưới hỏi miền Tây không thể thiếu nghi thức phản bái được. Lễ này là bước cuối cùng trong các nghi thức cưới hỏi của người dân vùng Tây Nam bộ. Sau 3 ngày về nhà chồng, hình ảnh cô dâu có phải là người “con hiền dâu thảo” hay không sẽ được phản ánh thông qua sính lễ nhà trai mang qua nhà gái. Nói một cách chính xác thì thông qua lễ phản bái, cha mẹ cô dâu sẽ hiểu được thái độ của nhà chồng đối với con gái của họ. Nghi lễ này bị cho là cổ hũ nhưng cho đến ngày nay vẫn không thể thiếu trong các nghi thức cưới hỏi của người dân miền Tây. Nó trở thành nét văn hóa đặc trưng không lẫn với các vùng miền khác được.
Lễ phản bái của người miền Tây có từ lâu đời
Lễ phản bái trong phong tục đám cưới miền Tây là một nghi lễ vô cùng quan trọng đối với nhà gái. Sau lễ vu quy, nghi lễ này được coi là nét văn hóa quan trọng; mà người dân gìn giữ và được duy trì cho đến ngày nay. Cũng như các nghi thức khác trong phong tục hỏi cưới thì lễ phản bái đã có từ lâu đời. Nghi lễ này có ý nghĩa thể hiện lòng biết ơn, lòng hiếu thảo của chú rể đối với cha mẹ cô dâu. Theo phong tục xa xưa thì đây cũng được coi là lễ để nhà trai phản hồi lại nhà gái. Nhà trai bày tỏ đức tính “công dung ngôn hạnh” của cô dâu khi ở với ba mẹ chồng trong ba ngày.
Thời gian thực hiện lễ này là sau ngày cưới 3 ngày. Cha mẹ chú rể và cặp vợ chồng son trở về nhà cô dâu để hoàn thành nghi thức quan trọng này. Đây cũng được xem là nghi thức cuối cùng trong phong tục lễ cưới. Lễ vật để mang qua nhà gái thường rất đơn giản. Mâm trầu cau, rượu và bên nhà trai sẽ mang theo cặp vịt trống lớn. Vịt này sẽ được nấu cháo để đãi quan khách bên nhà gái. Lễ phản bái sẽ có sự góp mặt của dòng họ bên nhà gái và hàng xóm thân thiết. Sau khi thực hiện nghi lễ xong, thì mọi người sẽ được gia chủ thết đãi món cháo vịt thay lời cảm ơn.
Lễ phản bái có ý nghĩa quan trọng đối với nhà gái
Từ xa xưa, lễ phản bái và các lễ vật đi chung được xem là cực đoan và cổ hữu. Bởi lẽ sử dụng lễ vật qua phản bái cũng là một nghi lễ để đánh giá trinh tiết của người con dâu. Cách đối xử của cô dâu đối với nhà chồng được thể hiện qua 3 ngày đầu. Chúng sẽ được phản ánh lại thông qua lễ vật được nhà trai đưa tới. Nói là cổ hũ nhưng đến nay; người dân miền Tây vẫn còn áp dụng nghi thức này trong lễ cưới. Nó trở thành một nét văn hóa không thể thiếu trong nghi thức cưới xin của người dân nơi đây.
Lễ phản bái phản ánh trinh tiết của người con gái
Cụ thể là vào đêm động phòng hoa chúc, mẹ chồng sẽ tìm cách để biết được con dâu có còn trinh tiết hay không. Sử dụng ga giường trắng, lót vải trắng, hoặc hỏi trực tiếp con trai,… là cách kiểm tra trinh tiết. Nếu cô dâu còn trinh tiết, trong trắng thì khi qua bên nhà gái; bên nhà chồng sẽ mang theo một cặp vịt trống lông trắng và trầu cau tươi. Nếu ngược lại thì sẽ mang cặp vịt có lông xám hoặc lông vằn và trầu cau héo úa để thay lời muốn nói.
Lễ phản bái là cuộc gặp thân mật giữa 2 gia đình
Đây cũng là nơi sui gia gặp mặt lại sau những ngày bận rộn lo cho đám cưới của đôi trẻ. Tại đây họ sẽ bàn về chuyện ra riêng, chuyện chia ruộng đất, chuyện tương lai. Cuộc trao đổi ở nghi thức này giúp con cái có một cuộc sống ấm no, đầy đủ và sung túc hơn. Đây cũng là dịp tạ ơn với bậc sinh thành, và cảm ơn họ hàng; xóm giềng đã đến chia vui cùng đôi trẻ.
Lễ phản bái thể hiện sự tôn tọng của nhà chồng với cô dâu
Lễ vật kèm theo khi làm nghi lễ phản bái còn cho thấy cách đối xử của nhà chồng với cô dâu. Điều này cũng khiến cho bên nhà gái hiểu rõ được thái độ của nhà chồng với con gái họ. Lễ vật sơ sài sẽ phản ánh cuộc hôn nhân không tốt đẹp, khó mà hạnh phúc viên mãn. Mối quan hệ thông gia từ đó cũng khó bề vui vẻ. Ngày nay, nghi lễ phản bái đã được hiện đại hóa nên không còn nặng nề như trước nữa. Và đến nay, nghi lễ phản bái vẫn được xem là một nghi lễ không thể thiếu trong phong tục cưới hỏi miền Tây.