Như chúng ta đã biết, đất nước ta vốn nổi tiếng với sự hòa trộn văn hóa của 54 dân tộc anh em. Và vì thế mà mỗi dân tộc, mỗi vùng miền luôn có những phong tục tập quán riêng, cũng từ đó đã tạo nên sự đa dạng cho văn hóa Việt Nam. Là một đất nước có nhiều truyền thống văn hóa đặc sắc, có thể nói Tết Nguyên Đán là một lễ hội lớn nhất được nhiều người từ trẻ nhỏ cho đến người lớn tuổi đều đón chờ nhất. Tuy nhiên mỗi vùng miền lại có những phong tục, truyền thống riêng biệt. Sau đây hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những nét đặc trưng trong phong tục đón Tết miền Bắc trong phần bài viết dưới đây nhé!
Hoa đào – biểu tượng Tết miền Bắc nhất định không thể thiếu
Nếu như miền Nam nhắc đến Tết gắn với hình ảnh những cành mai vàng rực rỡ. Thì Tết miền Bắc cũng có một loài đặc trưng là hoa đào. Mỗi mùa xuân về, màu hồng lại bao trùm khắp các ngọn núi Tây Bắc, phủ khắp các phiên chợ miền xuôi. Hoa được bày bán tràn trên các con đường. Vài người tranh thủ muốn kiếm thêm dịp Tết còn dậy từ sáng sớm rồi lựa chọn các gốc hoa về dưới thành phố để bán. Hoa đào tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở. Màu sắc tươi sáng còn mang ý nghĩa may mắn, sung túc và thịnh vượng. Đúng là một loài hoa sinh ra để dành cho ngày Tết.
Bên cạnh đó, người miền Bắc còn thích trang trí nhà bằng những chậu quất. Nếu bày quất thì người ta thường lựa cây có tán đẹp, đủ cả quả vàng, quả non, lá xanh mướt, hoa… tượng trưng cho sự trù phú, tài lộc, ăn nên làm ra.
Mâm ngũ quả rực rỡ mong ước cầu bình an cho con cháu
Đối với người Bắc, mâm ngũ quả không nhất thiết phải chuẩn bị đầy đủ các loại quả. Qua đó để đọc lái thành một câu trọn vẹn ý nghĩa như trong Nam. Nhưng trước hết là phải đẹp. Thường trên mâm ngũ quả có 5 loại trái cây chính là chuối, bưởi, đào, hồng, quýt. Cách bài trí cũng khá đơn giản, nải chuối được đặt ở dưới cùng đỡ lấy toàn bộ các cây trái khác. So với trong Nam thì mâm ngũ quả ở ngoài Bắc nhỏ hơn.
Ngoài mâm ngũ quả, tủ thờ còn có bát đũa, những gói bánh nhiều màu, những gói kẹo lớn và 2 cây mía ở 2 bên để cho ông bà, ông vải chống gậy lên trời cầu bình an cho con cháu. Vì là nơi đầu tiên khách nhìn thấy khi bước chân vào nhà nên tủ thờ sẽ là nơi bày biện đẹp mắt nhất. Người Bắc khá coi trọng hình thức. Vì thế họ luôn thể hiện khả năng kinh tế của mình thông qua các loại hàng hóa bày trên tủ thờ. Bây giờ, thói quen để rượu gạo lên tủ thờ đã thưa dần thay vào là rượu ngoại đắt tiền và bắt mắt.
Bánh chưng, bánh giầy
Bánh chưng, bánh giầy là món bánh cổ truyền, không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên Đán. Trước kia, vào những ngày giáp Tết, các gia đình trong một xóm, một thôn thường tụ tập nhau lại, cùng gói và luộc bánh chưng qua đêm. Trẻ con trong xóm cùng nhau vừa chơi bài tam cúc vừa trông nồi bánh chưng luộc. Ngày nay, tuy cuộc sống bận rộn khiến cho nhiều gia đình không thể tự gói bánh chưng. Nhưng đây vẫn là món ăn không thể thiếu trên mâm cúng thần linh, tổ tiên. Cũng như mâm cỗ ngày Tết.
Mâm cỗ Tết đặc trưng tại miền Bắc
Phong tục đón Tết ở miền Bắc thì đặc biệt không thể nào thiếu được mâm cỗ cúng gia tiên. Mâm cỗ Tết miền Bắc được chuẩn bị rất cầu kỳ từ màu sắc, hương vị đến cả hình thức đều vô cùng đẹp mắt. Trong các gia đình truyền thống, thậm chí mâm cỗ cúng còn phải đảm bảo đầy đủ 4 bát, 4 đĩa. Tất cả tượng trưng cho 4 phương 4 hướng. Cỗ bày trên mâm đồng hoặc gỗ thì mới đúng bài.
Các món thường xuất hiện trên mâm cỗ ngày Tết miền Bắc bao gồm: giò lụa, thịt lợn luộc, thịt gà luộc, chả quế. Nếu thời gian dư dả, người ta còn chuẩn bị thêm cả thịt đông. Đây là món ăn đặc trưng trong những ngày Tết lạnh của khu vực này. Mâm cỗ Tết của người miền Bắc thể hiện sự quây quần, đủ đầy, mong ước có một năm mới no đủ, thịnh vượng.
Những phong tục đón Tết truyền thống
Ngày Tết, người miền Bắc rất coi trọng các phong tục truyền thống đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Ngoài cúng ông Công ông Táo, bày biện mâm ngũ quả, cành đào ngày Tết thì còn rất nhiều hoạt động đặc trưng khác. Ví dụ như ăn cơm tất niên. Mâm cơm tất niên là một cái gì đó tượng trưng cho sự đoàn tụ, sum vầy. Trong thời khắc chia tay năm cũ, tất cả thành viên trong nhà sẽ ngồi lại với nhau ăn uống bên mâm cơm gia đình. Sau khi đón giao thừa, mọi người sẽ cùng ra ngoài hái lộc cầu may và lì xì cho nhau. Thay vì đón giao thừa ngoài đường. Thì người miền Bắc thích giản dị bên nhau trong thời khắc chuyển giao năm cũ và năm mới.
Các điều kiêng kỵ trong phong tục đón Tết miền Bắc
Người miền Bắc có khá nhiều tục kiêng trong ngày Tết. Bởi họ vẫn tuân theo một luật đơn giản: “Có thờ có thiêng, có kiêng có lành”.
- Kiêng quét nhà: trong 3 ngày Tết vì sợ quét hết vận đỏ đi.
- Kiêng không treo những tranh xui xẻo như: đánh ghen, kiện tụng…Mà phải tìm treo tranh mang ý tài lộc như lợn, gà, cậu bé…
- Kiêng cho nước và lửa ngày Tết. Vì nước là nguồn tài lộc và lửa là sự may mắn. Vì thế không được cho đi những ngày tết nếu không cả năm sẽ mất lộc và không may mắn.
- Xông nhà: những người “nặng vía”, không hợp tuổi với gia chủ đừng nên đến xông nhà ngày đầu năm. Người có tang không nên xông đất nhà người khác để tránh xui xẻo.
- Tránh nói giông: ngày đầu năm, ta phải hết sức tránh những ngôn ngữ, hành động có thể đem lại sự không may. Còn gọi là nói giông hoặc nói xui như: chết rồi, tiêu rồi…
- Kiêng làm vỡ bát, đĩa: bát, đĩa tượng trưng cho gia đình. Vì thế, trong ngày này không được đánh vỡ bát đĩa, ấm chén, cãi nhau, chửi nhau; kiêng những điều không vui xảy ra với gia đình.
- Kỵ mai táng: ngày tết Nguyên đán là ngày vui, ngày mở đầu cho vận hội hanh thông của cả một năm. Vì thế có tục lệ cất khăn tang trong ba ngày tết. Nhà nào có đại tang kiêng đi chúc tết, mừng tuổi bà con, xóm giềng. Ngược lại bà con xóm giềng lại cần đến chúc tết và an ủi gia đình bất hạnh.