Nghề dệt chiếu ở Cà Mau không chỉ giúp mang lại thu nhập cho người dân mà còn trở thành một nét văn hóa đặc trưng của Cà Mau. Khi đến mùa làm chiếu thì nó còn là một điểm đến du lịch lý tưởng để du khách trải nghiệm du lịch Cà Mau. Tuy nhiên, làng nghề dệt chiếu sẽ phải cạnh tranh với những tấm chiếu ngoại nhập đẹp mắt. Sự đơn điệu của chiếu thủ công có được ưa chuộng như chiếu ngoại hay không? Việc lựa chọn chiếu thủ công hay chiếu nhập còn phụ thuộc vào sở thích của mỗi người. Chiếu thủ công có một lợi thế hơn hẳn đó chính là sự tỉ mỉ và có độ bền cao.
Cà Mau nổi tiếng với nghề dệt chiếu có từ lâu đời
Theo người xưa truyền miệng thì nghề dệt chiếu Cà Mau có nguồn gốc từ nước ngoài được truyền vào miền Nam. Được hình thành từ hàng trăm năm trước khoảng thế kỷ 15. Thời điểm này chính là lúc Lê Thánh Tông chiến thắng Chiêm Thành. Có nhiều nơi ở Cà Mau hiện tại vẫn giữ nguyên vẹn làng nghề này như: Tân Duyệt (huyện Đầm Dơi), Tân Lộc (huyện Thới Bình), Tân Thành (thành phố Cà Mau),… Chiếu ở đây được làm hoàn toàn bằng thủ công với những bí quyết gia truyền riêng. Nhờ đó mà người dân nơi đây có thể tạo nên những chiếc chiếu bền và đẹp mắt.
Cà Mau, mảnh đất đầy nắng mang trong mình nhiều làng nghề truyền thống vang danh. Một trong số đó có làng nghề dệt chiếu Cà Mau là làng nghề truyền thống nổi tiếng. Từ những nguyên liệu đơn sơ, dễ tìm như dây đay, sợi lác, dây bố,…được các nghệ nhân biến thành những chiếc chiếu. Chúng được nhuộm nhiều màu sắc, dệt nhiều hoa văn với các đường trang trí tinh xảo. Chiếu Cà Mau có độ bền và có tính thẩm mỹ cao. Nhờ những yếu tố đó, chiếu Cà Mau đã trở thành thương hiệu riêng. Không chỉ nổi tiếng ở đây mà khắp cả nước đều biết đến làng nghề chiếu Cà Mau.
Các công đoạn dệt chiếu hết sức công phu
Để có được một chiếc chiếu hoàn hảo đòi hỏi sự khéo léo của người thợ. Họ phải qua nhiều công đoạn như chặt, chẻ, phơi khô và nhuộm lát sau đó là chấp trân lắp vào khuôn và dệt. Những tấm chiếu Cà Mau ra lò, khi chúng ta nằm trên sẽ cảm thấy; cái “ấm áp” khi trời mưa gió lạnh và cảm nhận được cái “mát rượi” khi trời nóng bức. Hơn thế, chiếu còn cho ta cảm nhận được mùi thơm dịu nhẹ từ sợi đay, cây lác, mùi thơm của hương đồng cỏ nội Cà Mau.
Khâu chọn lác
Đầu tiên là khâu quan trọng nhất là khâu chọn lác do lác không được quá lớn cũng không được quá nhỏ, chiều cao phải đều, gốc ít ù và thân lác không đốm. Theo kinh nghiệm của người dân thì từ tháng 5 đến tháng 10 âm lịch, là lúc cây lác đến mùa trổ bông và cao hơn 2m so với đầu người. Người dân cắt về, chẻ nhỏ, rồi mang đi phơi khô.
Khâu nhuộm lác
Dệt chiếu lẫy còn tên gọi khác là chiếu bông, chiếu hoa. Những cọng lác đã phơi khô sẽ được nghệ nhân nhuộm 3 màu cơ bản. Thuốc nhuộm được chiết xuất từ màu lá cây tự nhiên: màu xanh, vàng, đỏ và trắng. Lác được thu hoạch xong thì cạo bỏ lớp da ngoài, sau đó chẻ nhỏ, phơi khô cho khỏi bị úng. Những ngày nắng tốt, là những ngày người dân nơi đây bận rộn, tất bật chẻ lác để kịp nắng.
Khâu se sợi lác
Lát được phơi nắng trong ba ngày. Khi thấy lát mền thì xé mịn ra, sau đó mang ra se thành sợi. Nghệ nhân phải dùng tay đập, chùi thành từng sợi. Họ cẩn thận lấy từng sợi lác sao cho đúng màu và đúng với hình đã vẽ từ trước. Muốn có một chiếc chiếu đẹp và bền chắc thì người dân phải tốn ít nhất 4 ngày ngồi miệt mài dệt từng sợi lát. Với họ dệt chiếu không phải là nghề dùng để mưu sinh mà là đam mê. Họ cảm thấy vui và hạnh phúc trong khi làm những chiếc chiếu. Nhờ đó, người dân Cà Mau có thể gìn giữ được nghề đến tận hôm nay.
Chiếu Cà Mau cạnh tranh với chiếu ngoại nhập
Ở Cà Mau có những hộ gia đình đã gắn bó với nghề tận ba đến bốn đời. Niềm yêu nghề đã tạo cho họ động lực để sáng tạo ra những chiếc chiếu có hình hoa văn nổi. Bởi vậy mà chúng rất được du khách và người sử dụng yêu thích. Những tấm chiếu có nét độc lạ và có vẻ ngoài sang trọng rất bắt mắt.
Ngày nay, chiếu Cà Mau bị cạnh tranh với những loại chiếu ngoại nhập. Chiếu ngoại có có họa tiết đẹp nhưng chiếu Cà Mau vẫn bền bỉ; âm thầm phát triển và luôn tồn tại với thời gian. Nghề dệt chiếu cũng góp phần phát triển du lịch Cà Mau. Nhờ đó có thể giới thiệu với du khách những giá trị văn hóa độc đáo của mảnh đất cuối cùng tổ quốc.
Nghề dêt chiếu còn là một nét văn hóa du lịch của Cà Mau
Khi đến với Cà mau, các bạn sẽ được trải nghiệm với làng nghề dệt chiếu tân Lộc, Tân Thành, Tân Duyệt. Trong những ngày vào thời vụ, du khách sẽ được chứng kiến những tấm chiếu màu xanh, đỏ, tím, vàng, trắng,… Chúng được trải dài từ trong nhà ra ngoài ngõ. Tận mắt thấy được cảnh bận rộn, tất bật của những người dân. Từ các cô gái chàng trai, từ người già đến người trẻ bên cọng lát, khung dệt, sợi trân,… Du khách sẽ được trải nghiệm hết tất cả các công đoạn để tạo ra tâm chiếu hoàn chỉnh, xinh tươi. Họ được nhìn những đôi tay khéo léo nhuộm lát, tin hoa văn, viền, vành,..