Khi có dịp đến tham quan vùng đấy xứ Nghệ, du khách sẽ được người dân bản địa mời những ly trà xanh tươi non. Nước chè xanh xứ Nghệ không biết từ bao giờ đã trở thành thức uống giải khát phổ biến nhất của người dân nơi đây. Chè xanh xứ Nghệ hương thơm nồng nàn đã tồn tại từ bao đời. Nhưng không giống với những xứ khác, người dân Nghệ An khi uống chè xanh đều không bao giờ uống một mình. Họ thường có thói quen rủ rê hàng xóm cùng thưởng thức. Tuy chỉ là ly nước dân dã nhưng là cầu nối hàng xóm lại sát nhau hơn, nhờ vào tính bạn hữu cùng yêu chè.
Bâng khuâng bao ký ức về chè xanh xứ Nghệ
Xứ Nghệ, vùng đất khá rộng, mà chủ yếu lại là đất bán sơn địa, đất cao ít màu mỡ. Cái xứ khô nóng ấy được làm mát, được “hạ nhiệt” bởi một loại cây, đó là chè xanh. Bây giờ, nước chè xanh đã khá phổ biến ở nhiều nơi. Đang ở xa lắm, nhưng hễ hớp chút nước chè xanh hãm đúng cách Nghệ thì lòng lại bâng khuâng bao ký ức. Có lẽ nước chè xanh xuất xứ từ xứ Nghệ. Hay cũng có thể ở đây nó đậm đà nhất, đáng nhớ nhất.
Thuở nhỏ ở quê (Lộc Hà, Hà Tĩnh), tôi thường nghe câu hát: Ai ơi, cà xứ Nghệ càng mặn lại càng giòn/ Nước chè xanh xứ Nghệ càng chát lại càng ngon. Bao năm xa quê nhưng hương thơm và vị đậm của thức uống dân dã ấy vẫn hiện về nguyên vẹn trong ký ức tôi. Cây chè được trồng ở khắp nơi trên cả nước. Nhưng chè xanh Hà Tĩnh vẫn được xem là thơm ngon, đậm đà riêng có.
Chè xanh xứ Nghệ càng chát lại càng ngon
Có lẽ vì chè được trồng ở nơi đất cằn sỏi đá, thời tiết khắc nghiệt. Mùa hè gió Lào bỏng rát, mùa đông giá lạnh thấu xương. Vậy nên trong mỗi thân cây dường như đã hội đủ vị chát đắng, mặn mòi đặc biệt của đất trời và mồ hôi của những người dân lam lũ. Để có bát nước chè xanh thơm ngon, đậm đà thì phải chọn những cây chè mọc ở nơi có ánh mặt trời. Lá không bị những tán cây lớn che khuất. Lá chè để nấu nước không được non hoặc già quá. Cây chè càng mọc ở trên đồi cao thì nước càng ngon. Nước để nấu chè xanh cũng rất quan trọng.
Những giếng nước nấu chè xanh ngon có mạch trong veo ở trên vùng đất cao, xa ao hồ, ruộng đồng. Củi nấu cũng góp phần tạo nên chất lượng của ấm chè xanh. Nấu chè xanh phải đun bằng củi gỗ thì nước mới thơm ngon.
Chè đem về được rửa sạch, vò kỹ, cọng bẻ gãy và tước ra. Đun cho nước sôi rồi mới cho chè vào. Sau đó tiếp tục đun cho nước sôi lại, đến khi có màu xanh thì nhấc xuống, múc ra uống là vừa, không được để sôi kỹ quá, nước sẽ có màu bầm tím và rất khó uống. Uống nước chè xanh ở quê tôi không chỉ là một nhu cầu sinh hoạt hằng ngày, mà còn là một tập tục văn hóa truyền thống đậm tình xứ Nghệ.
Nước chè xanh của xứ Nghệ tảo tần
Nước chè xanh gắn bó với mỗi đời người từ thuở thiếu thời cho đến lúc về cõi vĩnh hằng. Khi xa quê, tiếng “gọi chè” luôn thổn thức trong tôi, đưa tôi về sống với kỷ niệm êm đềm của những đêm hè nóng nực, trong xóm nhỏ. Những người dân quê tôi lần lượt nấu nồi nước chè to rồi mời bà con làng xóm đến uống. Chẳng ai bảo ai, thân thiết và tự nguyện, lần lượt thay nhau. Những người phụ nữ xứ Nghệ tảo tần, lam lũ. Nhưng khi đến lượt nhà mình “gọi chè” thường cố gắng chuẩn bị thật chu đáo.
Nồi nước chè lúc ấy không chỉ thể hiện sự hiếu khách, nghĩa tình. Thậm chí còn trở thành tiêu chí để đánh giá cái đảm đang, khéo léo của gia chủ. Một niềm tự hào lặng lẽ, âm thầm mà mãnh liệt bao đời nay. Trong cuộc sống hối hả, bộn bề nơi thị thành tráng lệ. Thứ thức uống giản dị mang hồn vía của quê hương vẫn hiện hữu trong ký ức tôi. Trong lao xao nắng gió tôi lại nghe: Để cùng hát khúc dân ca quê mình, để tôi sống giữa bao nhiêu ân tình, bao ân tình mộc mạc làng quê. Trưa nắng hè, gọi nhau râm ran chè xanh…